Brainpower++ met Arcadian Demiën

Het was weer tijd voor een inspirerende Brainpower ++. Arcadian Demiën dook in de nieuwe European Accessibility Act (EAA) 2025. Deze wetgeving verandert veel voor developers: apps, websites en digitale tools moeten toegankelijk zijn voor iedereen, inclusief mensen met een beperking In deze recap neemt Demiën je mee en ben je weer helemaal op de hoogte.

De Europese Unie maakt zich hard voor deze wetgeving om een aantal redenen, één daarvan is om nationale overheden te sterken in hun zorgplicht. Binnen de Europese Unie heeft 1 op de 4 inwoners een handicap[1], dat komt neer op 101 miljoen Europeanen. In Nederland ligt het percentage van mensen met een handicap zelfs iets hoger, op 31%, goed voor 5 miljoen volwassenen. Dat betekent dat wanneer je bedrijf geen, of weinig, maatregelen neemt om mensen met een handicap te bedienen, je in Nederland bijna een derde van de markt op het randje danst.

Een volgende reden is dat mensen met een handicap, naast de directe gevolgen van hun handicap, ook op andere manieren belemmerd worden. Zo wordt 1 op de 2 gediscrimineerd, heeft 1 op de 5 geen werk en riskeert 1 op de 3 armoede of sociale uitsluiting. Zo zou je kunnen stellen dat we er alles aan moeten doen om deze mensen in bescherming te nemen, ook op digitaal gebied.

De laatste reden die ik hier wil benoemen is iets complexer en meer verweven met de geschiedenis van de Europese Unie, dus we gaan even terug naar het begin. De naoorlogse vijftiger jaren hebben veel schaarste gekend binnen de Europese Unie, vooral aan grondstoffen waar toen veel vraag naar was voor de wederopbouw, waaronder kolen en staal. In 1952 werd de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS) opgericht met de leden Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk, Italië en West Duitsland. Het doel was om de afhankelijkheid van deze goederen gemeenschappelijk te organiseren, om een wapenwedloop tussen Frankrijk en Duitsland te voorkomen: alle leden hadden immers toegang tot de voor hen benodigde grondstoffen. Na het succes van de EGKS, groeide de Europese gemeenschap met de Europese Economische Gemeenschap en introduceerde zo vrije handel, zonder douane, op ons continent. Na de val van de muur werd dit omgedoopt in de Europese Unie, met als officiële ingangsdatum 1 november 1993.

In die geschiedenis zie je het belang van handel tussen de Europese bondgenoten. Een kerntaak van de EU is het bevorderen van de vrijhandel tussen lidstaten en het uitbouwen van internationale handelsrelaties. Nu past de European Accessibility Act daar prima tussen, door de toegang tot diensten toegankelijker te maken, betrek je meer mensen in deze Europese economie. De eerdergenoemde 101 miljoen Europeanen met een handicap kun je op deze manier dus ook een kans geven om diensten te gebruiken. Daarbij wordt het voor internationaal opererende bedrijven op deze manier makkelijker om te voldoen aan toegankelijkheidseisen, niet op nationaal niveau, maar met één Europees uitgangspunt dat 27 landen dekt.

In 2015 beschreef de Europese Commissie, die wetten voorstelt aan de Europese Raad en het Europees Parlement, de doelstelling als volgt: “Het doel van deze wetgeving is om de werking van de interne markt voor specifieke toegankelijke producten en diensten te verbeteren, met aandacht voor de behoeften van zowel bedrijven als consumenten”[2]. In dit uitgangspunt lezen we vooral

heel expliciet de economische doelen terug. Deze wet is dus goed voor zowel de economie als de maatschappij, omdat het er voor zorgt dat iedereen mee kan doen: een win-win. De betrekking van de wetgeving richt zich op “de gebouwde omgeving, vervoer en ICT met inbegrip van internet”[2], in het vervolg van dit stuk richt ik mij vooral op het laatste deel. Daarbinnen stelt de Europese Commissie tien media waarop de wetgeving in verschillende mate van kracht wordt, namelijk:

• Computers en besturingssystemen;
• Digitale tv-diensten en apparatuur;
• Telefoniediensten en gerelateerde eindapparatuur;
• Elektronische boeken;
• Zelfbedieningsterminals, zoals geldautomaten, kaartautomaten; Incheckautomaten;
• Elektronische handel;
• Bankdiensten;
• Diensten voor personenvervoer, bijvoorbeeld per vliegtuig, trein, bus of over zee;
• Hotels en servicebalies.

Dan komen we nog eens terug op de 101 miljoen Europeanen met een handicap. De wetgeving specificeert ook een vijftal beperkingen, mensen met de volgende beperkingen worden door deze wetgeving ondersteund:

• Mobiliteitsbeperkingen
• Visuele beperkingen
• Gehoorproblemen
• Cognitieve beperkingen
• Psychische problemen

Ik heb het in dit stuk al vaak aangehaald: “de wet”, in dit hoofdstuk duiken we eindelijk in op de wetgevingen die onze digitale wereld vanaf 28 juni 2025 definitief moet gaan veranderen. Een wet die de digitale ruimte toegankelijker moet maken, maar hoe precies? Richtlijn “2019/822”[3] van het Europees Parlement en de Europese Raad, is opgesteld in verschillende hoofdstukken, hier afdelingen genoemd, die eisen en uitzonderingen stellen aan verschillende media. In dit document geldt dat het nog altijd niet definitief is, of überhaupt heel veel duidelijkheid geeft. Het biedt een richtlijn die aan de lidstaten is om over te nemen en eventueel aan te passen.

Afdeling I: Algemene Toegankelijkheidsvoorschriften voor Producten.

In deze afdeling stelt de raad dat producten zodanig ontworpen moeten zijn, dat het te verwachten gebruik door personen met een handicap zo veel mogelijk wordt bevorderd. Dit gaat bijvoorbeeld over toegankelijke informatieverstrekking, dus bijvoorbeeld begrijpelijk taalgebruik, lettertype en formaat maar ook een beschrijving of handleiding van de gebruikersinterface.

Verder stelt het dat een toegankelijk ontwerp vereist is. Hier moeten visuele elementen bijdragen aan de herkenbaarheid en begrijpbaarheid van het softwareproduct. Ook wordt gesteld, bijna altijd, meer dan één zintuigelijk kanaal voor communicatie te gebruiken. Dat wil zeggen dat naast tekst, de website ook te gebruiken is met een screen reader. Of dat een video altijd closed captions heeft.

Afdeling II: Aanvullende Toegankelijkheidsvoorschriften voor Producten, met Uitzondering van Zelfbedieningsterminals. Op het moment van in handel brengen, moeten gegevens voor installatie, onderhoud en gegevensbeheer op een toegankelijke manier gepresenteerd zijn. Denk hierbij aan handleidingen, het recht om vergeten te worden en het aanhouden van de Web Content Accessibility Guidelines.

Afdeling III: Algemene Toegankelijkheidsvoorschriften voor alle diensten.

Hierin wordt aangehaald dat het product toegankelijk moet zijn in overeenstemming met afdeling I. Maar ook dat er informatie is over het functioneren van het product. En ten slotte dat de digitale applicaties op een consistente en geschikte manier toegankelijk zijn. Dat laatste wil zeggen dat, bijvoorbeeld, alle overheidswebsites op eenzelfde manier werken en bediend worden. Je zou hier kunnen denken aan een organisatie breed design system.

Afdeling IV: Aanvullende Toegankelijkheidsvoorschriften voor Specifieke Diensten.

Naast de algemene bepalingen, stelt de wet ook richtlijnen voor specifieke sectoren. Dit zijn met name sectoren die zich richten op de publieke sector, of cruciaal zijn om mee te kunnen doen in de maatschappij.

Voor audiovisuele producten, bijvoorbeeld streamingsdiensten zoals NPO Start en Netflix, geldt dat zij begrijpbare programmagidsen moeten verzorgen. En ook hun content op meerdere manieren aan moeten bieden. Bijvoorbeeld met ondertiteling, vertolking of audiodescriptie.

Voor personenvervoer geldt dat zij zorg moeten dragen voor de informatieverstrekking (dienstregeling) en omringende infrastructuur (overstappen). Dit geldt in mindere mate voor regionaal en stedelijk vervoer.

Bij bankdiensten is het belangrijk dat de identificatiemethoden toegankelijk zijn en bijvoorbeeld niet beperkt tot biometrische wijzen. Daarnaast moet alle informatie toegankelijk en vooral begrijpelijk worden verstrekt.

Van E-Boeken wordt gevraagd om tekst en audio te synchroniseren, wanneer beschikbaar.

Tot slot, voor E-Handelsdiensten geldt dat er informatie moet worden verstrekt over de toegankelijkheid van het aan te kopen product. Daarbij is het belangrijk dat identificatie en beveiliging toegankelijk is.

Afdeling VII: Functionele Prestatie-eisen

In deze afdeling wordt de wet inhoudelijk wat toepasbaarder en meetbaarder. Hierin wordt gesteld welke functionele eisen er worden gesteld aan de softwaretoepassing, namelijk:

• Gebruik zonder (of met beperkt) zicht;
• Gebruik zonder waarneming van kleur;
• Gebruik zonder (of met beperkt) gehoor;
• Gebruik met beperkt motoriek, kracht of reikwijdte;
• Minimaliseren risico op licht-gevoelige aanvallen;
• Gebruik met beperkt cognitief vermogen;
• Privacy.

Nederland

De Nederlandse overheid schrijft in het implementatiebesluit[4] dat het de richtlijnen van de Europese Commissie overneemt. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) is, en blijft, verantwoordelijk voor de handhaving van de wetgeving. Dit gebeurt tamelijk passief; door steekproefsgewijs producten en diensten te toetsen aan de richtlijn. Daarnaast zullen zij tips en meldingen ontvangen over bedrijven die niet aan de richtlijnen voldoen maar dat wel zouden moeten. Zij hebben de mogelijkheid om boetes en dwangsommen af te dwingen bij marktdeelnemers die niet aan de richtlijnen voldoen, hoe hoog die zullen zijn is nog onbekend.

Zoals ik in de inleiding al noemde, is het doel van deze blog niet je stap voor stap te vertellen wat je moet doen om aan de wetgeving te voldoen: daarvoor zijn te veel uitzonderingen en is het te complex. Wel wil ik je een aantal handvatten geven die je kunnen helpen om hieraan te voldoen. Bouw je een nieuw product? Neem deze tips dan mee om te zorgen dat je in de meeste gevallen ruimschoots voorziet in de richtlijn.

WCAG 2.1

Hanteer de Web Content Accessibility Guidelines versie 2.1 op niveau AA. Voor de meeste business to consumer bedrijven is dit voldoende. Op www.a11yproject.com/checklist vind je de richtlijnen op een begrijpbare manier uitgelegd. Op die website vind je meer tips en tricks om jouw product toegankelijker te maken.

Component libraries

In het web landschap zijn er al heel veel libraries, een meer of minder zal geen heel groot probleem zijn. Bouw je aan een gebruikersinterface, dan wil ik adviseren om een (headless) component library te gebruiken. Dit zijn, vaak, kant en klare componenten die meestal al voldoen aan de WCAG 2.1 norm op ten minste niveau A. Met een headless component library krijg je alleen kale, of minimaal gestijlde, componenten die je zelf aan kunt passen naar jouw huisstijl. Tips om eens uit te proberen zijn HeadlessUI, AriaKit en React Aria.

Accessibility testing

Het testen hoe toegankelijk je product is, is erg lastig, vooral als je de WCAG richtlijnen nog niet zo goed kent. Tools die je daarbij kunnen helpen zijn: BrowserStack, WAVE Accessibility Evaluation Tool en Axe Devtools. Maar binnen je ontwikkelomgeving zijn er ook tal van mogelijkheden, zo zijn er binnen Storybook ook vele plugins die je daarbij kunnen helpen.

Met deze brainpower hoop ik je aan het denken te hebben gezet. Deze wetgeving gaat in op 28 juni 2025, dus er is nog tijd om uit te zoeken waaraan jouw product precies moet voldoen. In de meeste gevallen geldt de wet alleen voor diensten die na de ingangsdatum in de markt worden gebracht, dus maak je maar niet te druk.

Wel hoop ik dat ik je heb kunnen laten zien hoe belangrijk deze wetgeving is, niet omdat je een boete zou kunnen krijgen als je niet voldoet, maar juist omdat je jouw werk voor 1 op de 4 Europeanen nog een stukje belangrijker kunt maken. Het toegankelijk maken van je product zou geen afterthought moeten zijn, het is iets waar je trots op kan zijn en waar je echt in uit kunt blinken. Dus doe iets goeds in je digitale werk, make it accessible!

Heb jij, of jouw bedrijf, hulp nodig met het toegankelijk maken van jouw product? Binnen Arcady hebben wij veel collega’s met expertise op het gebied van user experience design, web content accessibility en front-end development die je daar graag mee helpen.

Neem contact op met Jelle! Via j.deroo@arcady.nl of 0657828833

Wil je net als Arcadian Demiën ook je kennis delen met je collega’s? Dan heb jij het Arcady DNA in je! En goed nieuws: want wij hebben nog een paar interessante vacatures open staan. Wat voor jou?

Bekijk ook:

• https://make-it-accessible.com
• https://www.createwithswift.com/make-it-accessible/
• https://digitalculturenetwork.org.uk/knowledge/how-to-make-your-online-content-accessible/
• https://www.a11yproject.com/posts/should-i-use-an-accessibility-overlay/

Bronnen:

• [1] https://www.consilium.europa.eu/nl/infographics/disability-eu-facts-figures/
• [2] “Voorstel voor een Richtlijn”, Europese Commissie - 2 december 2015 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52015SC0265
• [3] “Richtlijn 2019/822”, Europees Parlement en de Raad - 17 april 2019 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A32019L0882
• [4]“Staatsblad 2024 87”, MijnOverheid, Rijksoverheid https://zoek.officielebekendmakingen.nl/ stb-2024-87.html